BAZI ASİTLERİN ÖZELLİKLERİ VE KULLANIM ALANLARI
Nitrik Asit (HNO3)
-Kuvvetli bir asittir, suda %100’e yakın bir oranda iyonlaşır.
-Bir ametal oksidi olan N2O5’ in su ile tepkimesinden nitrik asit (HNO3) oluşur. Halk arasında kezzap olarak bilinir.
N2O5(g) + H2O(s) ---> 2HNO3(suda)
- İlaçların, boyaların, gübrelerin eldesinde
-Metallerin işlenmesinde (metalurjide)
-Nükleer yakıt artıklarının yeniden kazandırılmasında
-Dinamit (patlayıcı) yapımında kullanılır.
Nitrik asit iyi bir yükseltgendir. Örneğin, bakır, seyreltik HNO3(suda) ile NO gazını, derişik HNO3(suda) ile NO2 gazını verir.
Cu(k) + 4HNO3(suda)--->Cu(NO3)2 + 2NO2(g) + 2H2O(s)
3Cu(k) + 8HNO3(suda) ---> 3Cu(NO3)2(suda) + 2NO(g) + 4H2O(s)
Hidroflorik Asit (HF)
- Hidroflorik asit, zayıf bir asittir. Suda düşük oranda iyonlaşır. Cam ya da porselen malzemelere etki ederek onların aşınmasına veya delinmesine sebep olur. Bu yüzden plastik kaplarda tutulur. Cam kaplarda saklanamaz.
-Camların üzerine şekil yapmada ve yüksek oktanlı benzin üretiminde kullanılır.
Sülfürik Asit (H2SO4)
-Yaygın adı zaç yağıdır. Sülfürik asit, SO3’ün suyla birleşmesi sonucu oluşur.
SO3(g) + H2O(s)---> H2SO4(suda)
Seyreltik sülfürik asit; bazların nötrleştirilmesi, metallerin H2 gazı çıkararak çözülmesi ve CO2 gazı açığa çıkararak karbonatların çözülmesi gibi tepkimeleri verebilir.
H2SO4(suda) + 2KOH(suda)---> K2SO4(suda) + 2H2O(s)
Zn(k) + H2SO4(suda)--->ZnSO4(suda) + H2(g)
CaCO3(k) + H2SO4(suda) --->CaSO4(suda) + CO2(g) + H2O(s)
Sülfürik asit saf haldeyken renksiz, yağımsı kıvamda olan bir sıvıdır. Bu asit ısıya karşı çok dayanıklı değildir. Sülfürik asidin suya karşı ilgisi çok fazladır. Bu özelliğinden dolayı iyi bir kurutucu (nem çekici) olarak görev yapar.
Örneğin kurutulması istenen bir gaz sülfürik asit içerisinden kabarcıklar halinde geçirilerek gaz içerisindeki nem ya da sıvı su H2SO4 tarafından tutularak gaz kurutulmuş olur.
H2SO4, ayrıca;
-Metal ve karbonatlı tuzları çözündürme işlemlerinde
-Petrol ve boya sanayisinde
-Gübre ve patlayıcı yapımında
-Akü sıvısı olarak otomobillerde
-Seyreltik çözeltisi bazların nötrleştirilmesinde kullanılır.
Fosforik Asit (H3PO4)
-Renksiz kristaller halinde bir katıdır. P4O10’un suyla etkileşmesiyle ve endüstride Ca3(PO4)2 nin H2SO4 ile etkileşmesiyle hazırlanır.
P4O10(k) + 6H2O(s) ---> 4H3PO4(suda)
Ca3(PO4)2(k) + 3H2SO4(s) --->3CaSO4(k) + 2H3PO4(s)
Suya karşı ilgisi H2SO4 kadar olmasa da oldukça yüksektir. Bu nedenle H3PO4’te nem çekici olarak kullanılır.
H3PO4 ayrıca;
-Gübre üretiminde (en çok fosfatlı gübrelerin üretiminde)
- Gıda endüstrisinde
-Metalleri korozyona daha dayanıklı duruma getirmede
- Peynir üretiminde ve ekşilik vermesi için meşrubat üretiminde
-İlaç endüstrisinde
- Kabartma tozları ile kahvaltılık tahıl ezmeleri yapımında kullanılır.
Asetik Asit (CH3COOH)
Saf asetik asit renksiz ve keskin kokuludur. Günlük yaşam da sirke asidi olarak bilinir. Sirkedeki asetik asit gıdaların bozulmasına neden olan mikroorganizmaların gelişimini engeller. Su ile her oranda karışabilen bu asit saf halde iken temas edildiğinde cildi yakar. Bu yakmanın sebebi suya karşı olan büyük ilgisidir. Deri ile temas edildiğinde deride bulunan hücrelerin suyunu çeker. Böylece hücreler susuz kalınca yanma etkisi olur.
Endüstride asetik asidin geniş bir kullanım alanı vardır.
-Gıda sanayinde asitlik sabitleyici özelliğinden dolayı katkı maddesi olarak
-PET plastiklerin üretiminde dolayısıyla polimer kimyası alanında
-Zayıf bir asit olmasından dolayı ev temizliğinde
-Çaydanlıkların kireçten arındırılmasında
-Cam ve parlak yüzeylerdeki tortuların temizlenmesinde kullanılır.
Hidroklorik Asit (HCI)
Halk arasında tuz ruhu olarak bilinir. Kuvvetli bir asit olan HCI suda çok yüksek oranda çözünür. HCI, sodyum karbonat (Na2CO3) ve amonyak (NH3) gibi bazlara etki eder, tepkime sonrası ortam sıcaklığı hızla yükselir.
2HCI + Na2CO3 --->2NaCI + CO2 + H2O
HCI + NH3 --->NH4CI
Hidroklorik asit, soy metallerin dışındaki metallere etki ederek hidrojen gazı açığa çıkarır.
Zn(k) + 2HCI(suda) ---> ZnCI2(suda) + H2(g)
AI(k) + 3HCI(suda) ---> AICI3(suda) + 3/2H2(g)
Hidroklorik asit, genel olarak;
-Deri işlemeciliğinde
-Ev temizliğinde
-Demir ve çeliklerde pas giderme amaçlı
-İnşaat sanayinde
-Petrol araştırmalarında
-Gıda sektöründe katkı maddelerinin yapımında
-Yapay gıdalar ve vitaminlerin üretim aşamasında kullanılır.
[tabgroup]
[tab title="Örnek Soru"]
Hidroklorik asit ile ilgili;
I. Halk arasında tuz ruhu olarak bilinir.
I. Halk arasında tuz ruhu olarak bilinir.
II. Zn metali ile tepkimesinden H2 gazı açığa çıkar.
III. Pasın giderilmesinde kullanılır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
[/tab]
[tab title="Çözüm"]
[tab title="Çözüm"]
Hidroklorik asitin yaygın adı tuz ruhudur. HCI, soy metallerin dışındaki metallerle tepkimeye girer.
Zn(k) + 2HCI(suda) ---> ZnCI2(suda) + H2(g) HCI,
demir ve çeliklerde pas giderme amaçlı kullanılır.
Doğru Cevap E şıkkı
[/tab]
[/tabgroup]
[tabgroup][/tabgroup]
[tab title="ÖrnekSoru"]
Aşağıdaki asitlerden hangisinin özelliği yanlış verilmiştir?
Asit Özellik
A) H2SO4 Zaç yağı olarak bilinir.
B) HF Camı aşındırır.
C) CH3COOH Kezzap olarak bilinir.
D) HNO3 Kuvvetli bir asittir.
E) H3PO4 Nem çekicidir.
[/tab]
[tab title="Çözüm"]
CH3COOH, sirke olarak bilinir. Kezzap olarak bilinen asit HNO3 tür.
Doğru Cevap C şıkkı
[/tab]
[/tabgroup]
EmoticonEmoticon